KIN

ขี้ลืมหรือสมองเสื่อม ต่างกันอย่างไร?

คุณเคยสงสัยไหมว่า... ทำไมเราถึงลืมนัด ลืมวางของ หรือบางครั้งก็นึกชื่อคนไม่ออก? อาการเหล่านี้อาจดูเหมือนเรื่องเล็กน้อย แต่สำหรับบางคนกลับกังวลว่าอาจเป็นสัญญาณของโรคสมองเสื่อมโดยไม่รู้ตัว

แม้อาการ "ขี้ลืม" และ "สมองเสื่อม" จะมีความคล้ายคลึงกันในบางแง่มุม แต่ทั้งสองภาวะนี้มีความแตกต่างกันอย่างชัดเจน ทั้งในด้านสาเหตุ ระดับความรุนแรง และผลกระทบต่อการใช้ชีวิตประจำวัน

บทความนี้จะช่วยให้คุณแยกแยะระหว่าง “ขี้ลืมแบบธรรมดา” กับ “ภาวะสมองเสื่อม” ได้อย่างชัดเจน พร้อมแนะนำวิธีสังเกตอาการที่ควรระวัง เพื่อให้สามารถดูแลตนเองหรือคนใกล้ชิดได้อย่างเหมาะสมและทันเวลา

 

ความหมายของขี้ลืม (Forgetfulness)

ขี้ลืมเป็นเรื่องปกติที่สามารถเกิดขึ้นได้กับทุกคน โดยเฉพาะในช่วงเวลาที่มีความเครียด พักผ่อนไม่เพียงพอ หรือเมื่ออายุเพิ่มขึ้น
ลักษณะของภาวะขี้ลืมที่พบได้ทั่วไป ได้แก่

• ลืมเรื่องเล็กน้อย เช่น วางของผิดที่ ลืมนัดหมาย หรือนึกชื่อใครบางคนไม่ออกเป็นครั้งคราว
• มักเกิดจากปัจจัยชั่วคราว เช่น ความเครียด ความเหนื่อยล้า หรือรับข้อมูลมากเกินไป
• ไม่รบกวนการใช้ชีวิตประจำวันหรือการทำงาน
• การคิด การตัดสินใจ ภาษา และบุคลิกภาพยังเป็นปกติ
• อาการดีขึ้นเมื่อร่างกายได้พักผ่อนหรือมีการจัดการความเครียด

ความหมายของสมองเสื่อม (Dementia)

สมองเสื่อมเป็นภาวะผิดปกติของสมองที่เกิดขึ้นจากการเสื่อมของเซลล์สมอง มักพบในผู้สูงอายุ และส่งผลต่อการทำงานหลายด้านของสมองพร้อมกัน

ลักษณะอาการของภาวะสมองเสื่อม ได้แก่

• ความจำเสื่อมรุนแรงขึ้นเรื่อย ๆ โดยเฉพาะความจำระยะสั้น เช่น ลืมเหตุการณ์สำคัญ ลืมชื่อคนใกล้ชิด ลืมเส้นทางกลับบ้าน
• มีปัญหาในการคิด การใช้ภาษา การตัดสินใจ และการแก้ปัญหา
• บุคลิกภาพเปลี่ยนแปลง เช่น หงุดหงิดง่าย ซึมเศร้า วิตกกังวล หรือเฉยชา
• ความสามารถในการใช้ชีวิตประจำวันลดลง เช่น ลืมวิธีอาบน้ำ แต่งตัว ทำอาหาร หรือใช้ของใช้พื้นฐาน
• ไม่สามารถเรียนรู้สิ่งใหม่ ๆ ได้ หรือเรียนรู้ได้ช้ากว่าปกติ
• ต้องได้รับการดูแลจากผู้อื่น และควรได้รับการประเมินโดยแพทย์

 

เปรียบเทียบลักษณะอาการของขี้ลืม vs สมองเสื่อม

ลักษณะอาการ	ขี้ลืม (ปกติ)	สมองเสื่อม (ผิดปกติ)
ลืมเรื่องเล็กน้อย	พบได้	พบได้
ลืมเรื่องสำคัญ	ไม่พบ	พบได้
อาการรุนแรงขึ้นตามเวลา	ไม่พบ	พบได้
บุคลิกภาพเปลี่ยนแปลง	ไม่พบ	พบได้
การคิดและเหตุผล	ปกติ	บกพร่อง
การวางแผนและการตัดสินใจ	ปกติ	บกพร่อง
อารมณ์และพฤติกรรม	ปกติ	ผิดปกติ
ความสามารถในการใช้ชีวิตประจำวัน	ปกติ	บกพร่อง
ความสามารถในการเรียนรู้สิ่งใหม่	ทำได้ปกติ	ทำได้ยากหรือไม่ได้เลย
ผลการตรวจประเมินจิตเวช	ปกติ	ผิดปกติ

 

อาการลืมแบบไหนที่อาจเป็นสัญญาณของสมองเสื่อม

• ลืมเรื่องที่เพิ่งเกิดขึ้นหรือเพิ่งพูดไป ถามซ้ำ ๆ พูดซ้ำ ๆ เรื่องเดิม
• ลืมเหตุการณ์สำคัญ เช่น วันสำคัญหรือนัดหมายที่เคยจดจำได้
• ลืมชื่อคนในครอบครัวหรือบุคคลที่คุ้นเคย
• หลงทางแม้อยู่ในพื้นที่คุ้นเคย หรือสับสนเรื่องวันเวลา
• ใช้อุปกรณ์พื้นฐานไม่เป็น เช่น โทรศัพท์ รีโมท เตาแก๊ส
• พูดไม่รู้เรื่อง หาคำพูดไม่เจอ หรือใช้คำผิด
• ขาดความคิดริเริ่ม ไม่สนใจสิ่งรอบตัว
• บุคลิกภาพเปลี่ยนแปลง เช่น เฉื่อยชา โมโหง่าย ซึมเศร้า
• การลืมเริ่มกระทบต่อชีวิตประจำวันจนไม่สามารถช่วยเหลือตัวเองได้

อาการหลงลืมรุนแรงแบบไหนที่ควรรีบพบแพทย์

หากคุณหรือคนใกล้ตัวมีอาการลืมดังต่อไปนี้ ควรพบแพทย์เพื่อตรวจคัดกรองภาวะสมองเสื่อม

• ลืมเหตุการณ์ที่เพิ่งเกิดขึ้นซ้ำ ๆ และไม่สามารถจดจำได้เลย
• ถามคำถามเดิมซ้ำหลายครั้งแม้เพิ่งได้รับคำตอบ
• ลืมชื่อบุคคลใกล้ชิดที่เคยพบเป็นประจำ
• สับสนเรื่องวัน เวลา หรือหลงทิศทางในสถานที่คุ้นเคย
• ลืมขั้นตอนการทำสิ่งง่าย ๆ ที่เคยทำได้ เช่น แต่งตัว ทำอาหาร
• พูดผิด ใช้คำผิด หรือเรียกชื่อสิ่งของผิด
• แสดงพฤติกรรมหรืออารมณ์ที่ไม่เคยเป็นมาก่อน เช่น เฉยชา ก้าวร้าว ซึมเศร้า
• มีปัญหาในการวางแผน คำนวณ หรือแก้ปัญหาเรื่องง่าย ๆ

 

ขี้ลืมเป็นภาวะปกติที่เกิดขึ้นได้ตามวัยหรือภาวะชั่วคราว ไม่ส่งผลกระทบต่อชีวิตประจำวัน และมักดีขึ้นเมื่อได้พักผ่อนหรือจัดการกับความเครียด แต่สมองเสื่อมเป็นภาวะที่มีการเสื่อมของสมองอย่างต่อเนื่อง ส่งผลกระทบต่อความจำ การคิด การใช้ชีวิต และพฤติกรรม

 

หากอาการลืมเริ่มรุนแรง เกิดบ่อยขึ้น หรือกระทบต่อการใช้ชีวิตประจำวัน ควรพบแพทย์เพื่อรับการประเมินและวินิจฉัยโดยเร็ว เพราะการตรวจพบแต่เนิ่น ๆ จะช่วยให้สามารถดูแลรักษาและชะลอการเสื่อมได้อย่างเหมาะสม