KIN

 โรคพาร์กินสัน (Parkinson’s Disease) กับผู้สูงอายุ

   พาร์กินสัน (Parkinson’s Disease) เป็นโรคของระบบประสาทที่เกิดจากความผิดปกติในส่วนของสมองที่ควบคุมการเคลื่อนไหว เป็นภาวะอาการในกลุ่มการเคลื่อนไหวผิดปกติ ที่มีอาการสั่นตามอวัยวะต่าง ๆ เคลื่อนไหวช้าและกล้ามเนื้อแข็งเกร็ง ไม่ยืดหยุ่น อย่างที่ไม่สามารถควบคุมได้ เกิดจากการเสื่อมของเซลล์สมอง หรือสมองส่วนที่ควบคุมการเคลื่อนไหวอวัยวะส่วนต่าง ๆ ถูกทำลายจนเสียหายโดยไม่ได้เกิดขึ้นอย่างเฉียบพลันกะทันหันอย่างโรคร้ายแรงอื่นแต่จะกระทบกับการดำเนินชีวิตของผู้ป่วยในระยะยาว

สาเหตุของการเกิดโรคพาร์กินสัน

1. ความชราภาพของสมอง มีผลทำให้เซลล์สมองที่สร้างสารโดปามีน มีจำนวนลดลง โดยส่วนใหญ่มักพบในผู้ที่มีอายุ 65 ปีขึ้นไป ทั้งผู้ชายและผู้หญิง
2. ยากล่อมประสาทหลัก หรือยานอนหลับที่ออกฤทธิ์กดหรือต้านการสร้างสารโดปามีน โดยมักพบในผู้ป่วยโรคทางจิตเวชที่ต้องได้รับยากลุ่มนี้เพื่อป้องกันดารคลุ้มคลั่ง
3. ยาลดความดันโลหิตสูง เนื่องจากในอดีตมียาลดความดันโลหิตที่มีคุณสมบัติออกฤทธิ์ที่ระบบประสาทส่วนกลาง จึงทำให้สมองลดการสร้างสารโดปามีน แต่ในระยะหลัง ยาควบคุมความดันโลหิตจะมีฤทธิ์นอกระบบประสาทส่วนกลาง จึงไม่ส่งผลต่อสมองที่จะทำให้เกิดโรคพาร์กินสันได้
4. หลอดเลือดในสมองอุดตัน ทำให้เซลล์สมองที่สร้างสารโดปามีนมีจำนวนลดน้อยลง หรือหมดไป
5. สารพิษทำลายสมอง ได้แก่ สารแมงกานีสในโรงงานถ่านไฟฉาย พิษจากสารคาร์บอนมอนนอกไซด์
6. สมองขาดออกซิเจนในกรณีที่ จมน้ำ ถูกบีบคอ เกิดการอุดตันในทางเดินหายใจจากเสมหะ หรืออาหารเป็นต้น
7. ศีรษะถูกกระทบกระเทือนจากอุบัติเหตุ หรือโรคเมาหมัดในนักมวย
8. การอักเสบของสมอง
9. โรคทางพันธุกรรม เช่น โรควิลสัน ซึ่งเกิดจากการที่มีอาการของโรคตับพิการร่วมกับโรคสมอง
10. ยากลุ่มต้านแคลเซียมที่ใช้ในโรคหัวใจ โรคสมอง ยาแก้เวียนศีรษะ และยาแก้อาเจียนบางชนิด

อาการของพาร์กินสัน

• อาการสั่น (Tremor) เป็นอาการสั่นที่นิ้ว มือ แขน หรือขา ขณะอยู่ในท่าพักและไม่ได้เคลื่อนไหวร่างกาย อาการที่มักพบได้บ่อย คือ นิ้วหัวแม่มือกับนิ้วชี้สั่นและถูกันไปมา มือสั่นอย่างควบคุมไม่ได้
• เคลื่อนไหวช้า (Bradykinesia) เคลื่อนไหวอวัยวะต่าง ๆ ได้ช้ากว่าปกติ จนทำให้เกิดความยากลำบากและใช้เวลานานในการทำกิจกรรมต่าง ๆ ในชีวิตประจำวัน
• กล้ามเนื้อแข็งเกร็ง (Rigidity) กล้ามเนื้อแข็งและเกร็งกว่าปกติ ทำให้เคลื่อนไหวอวัยวะได้อย่างลำบากและได้จำกัด หรืออาจสร้างความเจ็บปวดได้หากเกิดภาวะกล้ามเนื้อบิดเกร็ง (Dystonia)

ภาวะแทรกซ้อนของพาร์กินสัน

• กลืนลำบาก อาจมีน้ำลายสะสมอยู่ในปากมาก ทำให้กลืนอาหารลำบาก
• ปัสสาวะลำบาก หรือไม่สามารถควบคุมการปัสสาวะได้
• ท้องผูก ระบบทางเดินอาหารทำงานได้ช้าลง
• มีปัญหาเกี่ยวกับการนอน รู้สึกตัวขึ้นมากลางดึกบ่อย ๆ
• มีปัญหาเกี่ยวกับอารมณ์ความรู้สึก เช่น ภาวะซึมเศร้า
• ประสาทการรับกลิ่นมีปัญหา
• อ่อนเพลียง่าย เจ็บปวดตามส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย
• ความดันโลหิตเปลี่ยนแปลง อาจทำให้เกิดอาการเวียนหัว หน้ามืดเฉียบพลันได้
• อาจมีปัญหาเกี่ยวกับความคิดและการจำ (Dementia) ในช่วงหลังของการเจ็บป่วย

การรักษาโรคพาร์กินสัน

1. การรักษาด้วยยา แม้ว่ายาจะไม่สามารถทำให้เซลล์สองที่ตายไปแล้วฟื้นตัวหรือกลับมาทดแทนเซลล์เดิมได้ แต่ก็สามารถทำให้สารโดปามีนในสมองมีปริมาณเพียงพอกับความต้องการของร่างกายได้ สำหรับยาที่ใช้ในปัจจุบันคือ ยากลุ่ม LEVODOPA และยากลุ่ม DOPSMINE AGONIST เป็นหลัก
2. กายภาพบำบัด นักกายภาพบำบัดจะคอยดูแลและฝึกฝนให้ผู้ป่วยหัดใช้กล้ามเนื้อและทำกิจกรรมต่าง ๆ ให้คล่องขึ้น เพื่อบรรเทาอาการกล้ามเนื้อแข็งแกร่งและอาการปวดบริเวณข้อต่อ ด้วยการฝึกเดิน ฝึกการเคลื่อนไหว และการออกกำลังกาย แยกออกเป็น 2ประเภท

• อาชีวบำบัด นักอาชีวบำบัดจะดูแลและช่วยเหลือในด้านทักษะการใช้ชีวิตประจำวัน ดูแลจัดการในด้านความเป็นอยู่ ให้ที่อยู่อาศัยและสภาพแวดล้อมของผู้ป่วยปลอดภัยต่อการใช้ชีวิต เพื่อปรับปรุงคุณภาพชีวิตของผู้ป่วยพาร์กินสัน และป้องกันไม่ให้เกิดความเสี่ยงที่เป็นอันตราย
• อรรถบำบัด นักบำบัดจะช่วยแก้ไขปรับปรุงปัญหาเกี่ยวกับปาก อย่างการพูดและการกินอาหาร เนื่องจากผู้ป่วยพาร์กินสันมักมีอาการกลืนลำบาก (Dysphagia) และพูดไม่คล่อง พูดติดขัด พูดไม่ชัด นักบำบัดจะสอนวิธีการพูด การกิน และการออกกกำลังกายบริหารปากให้ผู้ป่วย

3. การผ่าตัด แพทย์อาจพิจารณาทำการผ่าตัดกระตุ้นสมองส่วนลึก (Deep Brain Stimulation : DBS ) ในผู้ป่วยบางราย โดยจะผ่าตัดฝังขั้วไฟฟ้าลงไปในสมอง เพื่อกระตุ้นสมองส่วนที่ทำให้เกิดอาการพาร์กินสัน โดยกระบวนการทำงานจะเชื่อมต่อกับขั้วไฟฟ้าอีกตัวที่ถูกฝังอยู่ในหน้าอกบริเวณใกล้กับกระดูกไหปลาร้า ขั้วไฟฟ้าจะส่งคลื่นไฟฟ้าไปยังสมองช่วยลดอาการพาร์กินสันที่เกิดขึ้นแต่ไม่สามารถหยุดการพัฒนาโรคและการเสื่อมของสมองที่อาจเกิดขึ้นได้