กล้ามเนื้อเสื่อมชะลอได้! ด้วยการกินตามโภชนาการ
การรักษามวลกล้ามเนื้อในผู้สูงอายุ ปัญหาที่ต้องให้ความสำคัญ
การรักษามวลกล้ามเนื้อในผู้สูงอายุเป็นกุญแจสำคัญในการมีคุณภาพชีวิตที่ดีและการใช้ชีวิตอิสระ ในปี พ.ศ. 2567 ประเทศไทยมีผู้สูงอายุ (อายุ 60 ปีขึ้นไป) ประมาณ 13.45 ล้านคน คิดเป็นร้อยละ 20.7 ของประชากรทั้งหมด
ทำไมกล้ามเนื้อถึงสำคัญสำหรับผู้สูงอายุ
เมื่ออายุมากขึ้น มวลกล้ามเนื้อจะเริ่มสลายมากกว่าสร้าง โดยเฉพาะในช่วงวัย 40-80 ปี ที่มวลกล้ามเนื้ออาจหายไปถึง 1 ใน 3 การมีกล้ามเนื้อที่แข็งแรงส่งผลต่อ
• การมีภูมิคุ้มกันที่ดี
• การทรงตัวที่มั่นคง
• การป้องกันการหกล้ม
• การใช้ชีวิตที่ราบรื่น
สัญญาณเตือนภาวะกล้ามเนื้อเสื่อมในผู้สูงอายุ
ระวังสัญญาณเตือนเหล่านี้
• แขนลีบ ขาลีบ
• ลุกนั่งลำบาก
• ทรงตัวไม่ดี
• หกล้มบ่อย
• น้ำหนักลดลงโดยไม่ตั้งใจ
โปรตีน สารอาหารหลักสำหรับการสร้างกล้ามเนื้อผู้สูงอายุ
ผู้สูงอายุมีความต้องการโปรตีนที่แตกต่างจากคนวัยกลางคนอย่างชัดเจน
• ผู้สูงอายุทั่วไป: 1-1.2 กรัมต่อน้ำหนักตัว 1 กิโลกรัมต่อวัน
• ผู้สูงอายุกระฉับกระเฉง หรือมีโรคประจำตัว: มากกว่า 1.2 กรัมต่อน้ำหนักตัว 1 กิโลกรัมต่อวัน
แหล่งโปรตีนคุณภาพสำหรับผู้สูงอายุมาจากอะไรบ้าง
1. ไข่
• ให้โปรตีน 6 กรัมต่อฟอง
• มีธาตุเหล็กและวิตามินจำเป็น
• ผู้สูงอายุทั่วไปสามารถทานได้วันละ 1 ฟอง
2. เนื้อปลา
• แหล่งโปรตีนชั้นเยี่ยม
• เนื้อนุ่ม เคี้ยวง่าย
• ไขมันต่ำ มีไขมันดีจากปลาทะเล
3. เนื้อสัตว์อื่น ๆ
• ไก่ หมู เนื้อวัว ปริมาณ 2 ช้อนโต๊ะ ให้โปรตีนประมาณ 7 กรัม
• เลือกส่วนที่ไม่ติดมัน
4. นมและผลิตภัณฑ์นม
• ผู้สูงอายุควรดื่มนมพร่องมันเนยวันละ 1-2 แก้ว
• เป็นแหล่งแคลเซียมและโปรตีนที่ดี
ความต้องการพลังงานและสารอาหารสำคัญ
การคำนวณพลังงานที่เหมาะสม
ผู้สูงอายุมีความต้องการพลังงานอยู่ที่ 30 กิโลแคลอรีต่อน้ำหนักตัว 1 กิโลกรัมต่อวัน
ตัวอย่าง: ผู้ที่มีน้ำหนัก 50 กิโลกรัม ต้องการพลังงาน 1,500 กิโลแคลอรีต่อวัน
การได้รับพลังงานเพียงพอจะช่วยให้โปรตีนถูกนำไปใช้ในการสร้างกล้ามเนื้อแทนที่จะใช้เป็นแหล่งพลังงาน

วิตามินและแร่ธาตุที่ขาดไม่ได้
วิตามินดีและแคลเซียม
• วิตามินดี: ช่วยในการดูดซึมแคลเซียมและการทำงานของกล้ามเนื้อ
• แคลเซียม: ผู้สูงอายุต้องการอย่างน้อยวันละ 1,000 มิลลิกรัม
• แหล่งที่ดี: นม ผลิตภัณฑ์จากนม ปลาตัวเล็ก ผักใบเขียว
วิตามินบี 12
• ช่วยสร้างเซลล์เม็ดเลือดแดง
• บำรุงและซ่อมแซมกล้ามเนื้อ
• ช่วยในการสังเคราะห์โปรตีน
• แหล่งที่ดี: หอยลาย ตับ ปลาทูน่า ปลาแซลมอน โยเกิร์ต
แมกนีเซียม
• สำคัญในการทำงานของกล้ามเนื้อและระบบประสาท
• ช่วยผ่อนคลายกล้ามเนื้อ
• ป้องกันการหดเกร็งและอาการตะคริว
สารอาหารพิเศษเพื่อเสริมสร้างกล้ามเนื้อ
เวย์โปรตีน - โปรตีนที่ดูดซึมได้ดีที่สุด
เวย์โปรตีนมีข้อดีหลายประการสำหรับผู้สูงอายุ:
• ย่อยง่าย ท้องไม่อืด
• ช่วยสร้างกล้ามเนื้อได้ดี
• มีส่วนช่วยในการต้านอนุมูลอิสระ
• ช่วยในการควบคุมน้ำตาลในเลือด
HMB (β-Hydroxy β-Methylbutyrate)
• สารอาหารที่พบได้ในกล้ามเนื้อ
• มีบทบาทสำคัญในการเสริมสร้างและชะลอการสลายของมวลกล้ามเนื้อ
• การศึกษาพบว่าช่วยให้กล้ามเนื้อแข็งแรงและเพิ่มมวลน้ำหนักตัวที่ไม่รวมไขมัน
ลิวซีน (Leucine)
• กรดอะมิโนที่สำคัญต่อการสังเคราะห์โปรตีนของกล้ามเนื้อ
• ผู้สูงวัยต้องการลิวซีนมากกว่าคนหนุ่มสาวถึง 2 เท่า
• กระตุ้นการสร้างกล้ามเนื้ออย่างมีประสิทธิภาพ
หลักการเลือกอาหาร 5 หมู่
.png)
สัดส่วนอาหารในแต่ละมื้อ
• ผักและผลไม้: ครึ่งหนึ่งของจาน
• ข้าวหรือแป้ง: 1/4 ของจาน
• เนื้อสัตว์ ไข่ ถั่ว: 1/4 ของจาน
• นม: วันละ 1-2 แก้ว
• น้ำ: วันละ 8 แก้ว
การปรับอาหารตามโรคประจำตัว
สำหรับผู้ป่วยเบาหวาน
• เลือกคาร์โบไฮเดรตเชิงซ้อน: ข้าวกล้อง ขนมปังโฮลวีต
• หลีกเลี่ยงอาหารหวาน: ขนมหวาน น้ำตาล ผลไม้หวานจัด
• รับประทานเป็นเวลา: แบ่งเป็น 3 มื้อหลัก และ 2-3 มื้อย่อย
• ควบคุมปริมาณ: ใช้ระบบแลกเปลี่ยนอาหาร
สำหรับผู้มีความดันโลหิตสูง
• ลดโซเดียม: หลีกเลี่ยงอาหารเค็ม อาหารดอง
• เพิ่มโพแทสเซียม: กล้วย มะละกอ ผักใบเขียว
• จำกัดไขมันอิ่มตัว: เลือกเนื้อไม่ติดมัน
สำหรับผู้มีปัญหาการเคี้ยวกลืน
• อาหารเนื้อนุ่ม: ปลานึ่ง ไข่ตุ๋น เต้าหู้
• อาหารบด: ข้าวต้ม โจ๊ก อาหารปั่น
• หลีกเลี่ยง: อาหารแข็ง เหนียว มีเมล็ด
การออกกำลังกายประกอบโภชนาการ
การออกกำลังกายแบบผสมผสาน
การออกกำลังกายเพื่อเพิ่มมวลกล้ามเนื้อในผู้สูงอายุควรประกอบด้วย:
• การออกกำลังกายเพื่อฝึกการเดินและการทรงตัว
• การออกกำลังกายเพื่อฝึกความแข็งแรงของกล้ามเนื้อ
• การออกกำลังกายเพื่อฝึกการเคลื่อนไหวใน 3 ระนาบ
.png)
ท่าออกกำลังกายง่ายที่บ้าน
การยกตัว (Modified Push-up)
• ช่วยสร้างกล้ามเนื้อแขนและอก
• ป้องกันการพลัดตกหกล้ม
• เสริมสร้างกระดูกและกล้ามเนื้อ
การนั่งยืน (Modified Squat)
• ช่วยสร้างกล้ามเนื้อขา ท้อง และแกนกลางลำตัว
• ทำได้ง่าย ใช้อุปกรณ์เล็กน้อย
• ป้องกันการพลัดตกหกล้ม
อาหารเสริมและผลิตภัณฑ์เฉพาะ
อาหารทางการแพทย์
สำหรับผู้สูงอายุที่มีปัญหาเฉพาะ เช่น เคี้ยวกลืนลำบาก หรือเสี่ยงขาดสารอาหาร อาหารทางการแพทย์ (Medical Nutrition) เป็นทางเลือกที่ดี
นมโปรตีนสำหรับผู้สูงอายุ
สำหรับผู้สูงอายุที่เบื่ออาหารหรือทานไม่หลากหลาย สามารถเลือกนมโปรตีนสูงแบบชง ซึ่ง:
• ทานง่าย รสชาติอร่อย
• ช่วยให้ได้รับโปรตีนครบถ้วน
• เสริมวิตามินและแร่ธาตุจำเป็น
ข้อควรระวังและคำแนะนำพิเศษ
สำหรับผู้ที่มีโรคประจำตัว
• ผู้สูงอายุที่มีโรคไตเรื้อรัง ควรปรึกษาแพทย์เพื่อปรับปริมาณโปรตีน
• ผู้ที่มีไขมันในเลือดสูงควรจำกัดไข่แดงไม่เกินสัปดาห์ละ 3 ฟอง
การเลือกแหล่งโปรตีน
• เลือกรับประทานโปรตีนจากหลากหลายแหล่งสลับกัน
• รวมทั้งจากพืชและสัตว์ เพื่อให้ได้กรดอะมิโนจำเป็นครบถ้วน
• โปรตีนจากพืชอาจเหมาะกับผู้สูงอayุมากกว่าเพราะดูดซึมง่าย
การกระจายโปรตีนตลอดวัน
ผู้สูงอายุหลายคนได้รับโปรตีนเพียง 7-10 กรัมต่อมื้อเท่านั้น ซึ่งไม่เพียงพอ การกระจายโปรตีนให้ทั่วถึงในทุกมื้อจะช่วยเพิ่มประสิทธิภาพในการสร้างกล้ามเนื้อ
ผลประโยชน์ระยะยาวของโภชนาการที่เหมาะสม
การรับประทานอาหารที่เหมาะสมสำหรับการสร้างกล้ามเนื้อในผู้สูงอายุจะนำไปสู่:
• ลดความเสี่ยงของการพลัดตกหกล้ม
• รักษามวลกล้ามเนื้อให้แข็งแรง
• ป้องกันภาวะกล้ามเนื้อลีบ
• เสริมสร้างความแข็งแรงให้กระดูก
• ช่วยให้การฟื้นตัวจากการเจ็บป่วยเร็วขึ้น
การติดตามและประเมินผล
สังเกตอาการสำคัญ
• น้ำหนักตัว: ควบคุมไม่ให้ลดลงหรือเพิ่มขึ้นมากเกินไป
• พลังงาน: สังเกตความกระปรี้กระเปร่า
• การขับถ่าย: ระบบย่อยอาหารทำงานปกติ
• สภาพผิวหนัง: ไม่แห้ง มีความชุ่มชื้น
การปรึกษาผู้เชี่ยวชาญ
สำหรับผู้สูงอายุที่มีโรคประจำตัวหรือมีปัญหาสุขภาพเฉพาะ ควรปรึกษาแพทย์หรือนักโภชนาการเพื่อวางแผนอาหารที่เหมาะสม
การดูแลโภชนาการผู้สูงอายุอย่างครบถ้วน
การดูแลโภชนาการที่เหมาะสมร่วมกับการออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ จะช่วยให้ผู้สูงอายุมีคุณภาพชีวิตที่ดีกว่าและสามารถใช้ชีวิตได้อย่างอิสระยาวนานขึ้น
แผนโภชนาการที่ดีสำหรับผู้สูงอายุต้องมีความยืดหยุ่น ปรับเปลี่ยนได้ตามสภาพของแต่ละคน และเน้นการให้อาหารที่มีคุณภาพสูง เพื่อรองรับการเปลี่ยนแปลงของร่างกายในวัยสูงอายุ