KIN

โภชนาการที่ดี กุญแจสู่การฟื้นตัวที่รวดเร็ว และยั่งยืน

โภชนาการที่ดี ตัวช่วยสำคัญในการฟื้นตัวเร็วขึ้น...จริงหรือ ?

ในวันที่ร่างกายอ่อนแอหลังเจ็บป่วย ผ่าตัด หรือบาดเจ็บ คำแนะนำให้ "ทานอาหารดีๆ จะได้ฟื้นตัวเร็ว" ไม่ใช่แค่ความเชื่อ แต่มีหลักฐานทางวิทยาศาสตร์รองรับจริงหรือไม่ ? โภชนาการที่ดี ไม่ได้เป็นเพียงส่วนเสริม แต่เป็น หัวใจสำคัญ ที่จะช่วยให้ร่างกายของคุณฟื้นตัวได้อย่างมีประสิทธิภาพ ลดภาวะแทรกซ้อน และกลับมาแข็งแรงได้เร็วขึ้น บทความนี้จะพาคุณเจาะลึกถึงบทบาทของสารอาหารแต่ละชนิดที่มีต่อกระบวนการฟื้นฟูร่างกาย

 

ทำไมโภชนาการจึงสำคัญต่อการฟื้นตัว ?

เมื่อร่างกายเผชิญกับความเจ็บป่วย การบาดเจ็บ หรือการผ่าตัด ระบบต่างๆ ภายในร่างกายจะเข้าสู่สภาวะ "เครียด" (stress response) มีการเปลี่ยนแปลงทางสรีรวิทยาและเมตาบอลิซึมอย่างมาก เพื่อเตรียมพร้อมรับมือกับการซ่อมแซมและฟื้นฟูตัวเอง ในช่วงเวลานี้ ร่างกายต้องการพลังงานและสารอาหารในปริมาณที่สูงกว่าปกติอย่างมีนัยสำคัญ หากได้รับสารอาหารไม่เพียงพอหรือไม่เหมาะสม จะส่งผลกระทบโดยตรงต่อกระบวนการฟื้นตัวหลายด้าน

1. การซ่อมแซมเนื้อเยื่อ : ร่างกายต้องการโปรตีน วิตามิน และแร่ธาตุ เพื่อสร้างเซลล์ใหม่ ซ่อมแซมเนื้อเยื่อที่เสียหาย เช่น กล้ามเนื้อ ผิวหนัง กระดูก และระบบภูมิคุ้มกัน
2. การต่อสู้กับการติดเชื้อและการอักเสบ : สารอาหารบางชนิด เช่น วิตามินซี สังกะสี และสารต้านอนุมูลอิสระ มีบทบาทสำคัญในการเสริมสร้างระบบภูมิคุ้มกันและลดการอักเสบ ซึ่งเป็นกลไกสำคัญในการป้องกันและจัดการกับการติดเชื้อหลังการบาดเจ็บหรือผ่าตัด
3. การคงไว้ซึ่งมวลกล้ามเนื้อ : ภาวะเจ็บป่วยหรือการพักฟื้นนานๆ อาจทำให้ร่างกายสูญเสียมวลกล้ามเนื้ออย่างรวดเร็ว (Muscle Wasting) ซึ่งส่งผลต่อความแข็งแรงและการฟื้นฟู โภชนาการที่เหมาะสม โดยเฉพาะโปรตีนและพลังงานที่เพียงพอ จะช่วยรักษามวลกล้ามเนื้อและส่งเสริมการสร้างกล้ามเนื้อใหม่
4. ระดับพลังงานที่เพียงพอ : การฟื้นตัวต้องใช้พลังงานมหาศาล ทั้งสำหรับการซ่อมแซมเซลล์ การทำงานของระบบภูมิคุ้มกัน และกิจกรรมบำบัดหรือกายภาพบำบัด คาร์โบไฮเดรตและไขมันเป็นแหล่งพลังงานหลักที่ขาดไม่ได้
5. การทำงานของระบบทางเดินอาหาร : บางครั้งอาการเจ็บป่วยหรือยาบางชนิดอาจส่งผลต่อระบบทางเดินอาหาร ทำให้เกิดอาการคลื่นไส้ เบื่ออาหาร หรือท้องผูก การเลือกอาหารที่ย่อยง่ายและมีใยอาหารเพียงพอจะช่วยให้ระบบขับถ่ายทำงานได้ดี

สารอาหารสำคัญที่ช่วยเร่งการฟื้นตัว

การเลือกชนิดของอาหารและปริมาณสารอาหารที่ถูกต้อง เป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่งในการสนับสนุนกระบวนการฟื้นตัว สารอาหารหลักที่ร่างกายต้องการเป็นพิเศษในช่วงนี้ ได้แก่

โปรตีน คือหน่วยก่อสร้างหลักของเซลล์ เนื้อเยื่อ กล้ามเนื้อ ผิวหนัง เอนไซม์ ฮอร์โมน และภูมิคุ้มกัน จำเป็นอย่างยิ่งในการซ่อมแซมส่วนที่สึกหรอ สร้างเนื้อเยื่อใหม่ และป้องกันการสลายตัวของกล้ามเนื้อ และอาหารกลุ่มโปรตีน เช่น เนื้อสัตว์ไม่ติดมัน (ไก่, ปลา, หมู), ไข่, นม, โยเกิร์ต, ชีส, ถั่วเหลือง, เต้าหู้, ถั่วต่างๆ

เป็นแหล่งพลังงานหลักที่ร่างกายใช้ในการทำกิจกรรมต่างๆ รวมถึงกระบวนการซ่อมแซม หากได้รับคาร์โบไฮเดรตไม่เพียงพอ ร่างกายอาจนำโปรตีนที่ควรใช้ในการซ่อมแซมไปใช้เป็นพลังงานแทน และอาหารกลุ่มคาร์โบไฮเดต เช่น ข้าวกล้อง, ขนมปังโฮลวีท, ธัญพืชไม่ขัดสี, มันฝรั่ง, เผือก, ฟักทอง, ผลไม้

เป็นแหล่งพลังงานสำรองที่สำคัญ ช่วยในการดูดซึมวิตามินที่ละลายในไขมัน (A, D, E, K) และกรดไขมันจำเป็นบางชนิด เช่น โอเมก้า-3 มีคุณสมบัติช่วยลดการอักเสบ ซึ่งสำคัญในกระบวนการฟื้นตัว และอาหารกลุ่มไขมัน เช่น น้ำมันมะกอก, น้ำมันอะโวคาโด, ปลาทะเลน้ำลึก (แซลมอน, ทูน่า), อะโวคาโด, ถั่วเปลือกแข็ง

• วิตามินซี จำเป็นต่อการสร้างคอลลาเจน ซึ่งเป็นส่วนประกอบสำคัญของผิวหนังและเนื้อเยื่อเกี่ยวพัน ช่วยในการหายของแผล และเสริมภูมิคุ้มกัน และอาหารกลุ่มวิตามินซี เช่น ผลไม้รสเปรี้ยว, ฝรั่ง, มะเขือเทศ
• สังกะสี (Zinc) มีบทบาทสำคัญในการสร้างภูมิคุ้มกัน การสังเคราะห์โปรตีน และการแบ่งเซลล์ ซึ่งจำเป็นต่อการหายของแผล และอาหารกลุ่มสังกะสี เช่นเนื้อสัตว์, อาหารทะเล, ถั่ว
• วิตามินเอ ส่งเสริมการทำงานของระบบภูมิคุ้มกันและช่วยในการสร้างเนื้อเยื่อใหม่ และอาหารกลุ่มวิตามินเอ เช่น แครอท, ฟักทอง, ผักใบเขียวเข้ม
• วิตามินดี สำคัญต่อสุขภาพกระดูกและระบบภูมิคุ้มกัน และอาหารกลุ่มวิตามินดี เช่น แสงแดด, ปลาไขมันสูง, นมเสริมวิตามินดี
• เหล็ก จำเป็นต่อการสร้างเม็ดเลือดแดง ซึ่งนำออกซิเจนไปเลี้ยงเนื้อเยื่อที่กำลังฟื้นตัว และอาหารกลุ่มเหล็ก เช่น เนื้อแดง, ตับ, ผักโขม

น้ำ เป็นส่วนประกอบหลักของร่างกาย มีบทบาทในการขนส่งสารอาหาร กำจัดของเสีย รักษาสมดุลของอุณหภูมิร่างกาย และหล่อเลี้ยงเซลล์ การขาดน้ำอาจชะลอการฟื้นตัวและนำไปสู่ภาวะแทรกซ้อนได้

 

โภชนาการกับการฟื้นตัว แนวทางปฏิบัติที่ทันสมัย

แนวทางการปฏิบัติทางคลินิกในปัจจุบันได้ให้ความสำคัญกับโภชนาการในการฟื้นตัวอย่างมาก โดยเฉพาะในกลุ่มผู้ป่วยหลังผ่าตัด หรือผู้ป่วยที่มีภาวะทุพโภชนาการ (Malnutrition)

• การคัดกรองภาวะทุพโภชนาการ : การประเมินภาวะโภชนาการตั้งแต่แรกเข้าโรงพยาบาลหรือก่อนการผ่าตัดเป็นสิ่งสำคัญ เพื่อระบุผู้ป่วยที่มีความเสี่ยงต่อภาวะทุพโภชนาการ ซึ่งจะส่งผลเสียต่อการฟื้นตัวอย่างมีนัยสำคัญ
• การให้คำปรึกษาทางโภชนาการโดยนักโภชนาการ : การพบนักโภชนาการเพื่อวางแผนโภชนาการเฉพาะบุคคล เป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่ง เนื่องจากความต้องการสารอาหารของผู้ป่วยแต่ละรายแตกต่างกัน ขึ้นอยู่กับโรคประจำตัว อายุ น้ำหนัก และประเภทของการบาดเจ็บ/ผ่าตัด
• การให้สารอาหารเสริม : ในกรณีที่ผู้ป่วยไม่สามารถรับประทานอาหารได้เพียงพอ หรือมีความต้องการสารอาหารสูงมาก อาจจำเป็นต้องพิจารณาให้สารอาหารเสริมในรูปแบบต่างๆ เช่น อาหารทางการแพทย์ชนิดชงดื่ม หรือการให้สารอาหารทางสายยาง/ทางหลอดเลือดดำ ภายใต้การดูแลของแพทย์และนักโภชนาการ
• Enhanced Recovery After Surgery (ERAS) Protocols : เป็นแนวทางการดูแลผู้ป่วยแบบองค์รวมหลังการผ่าตัดที่ให้ความสำคัญกับการลดภาวะเครียดของร่างกาย การให้สารอาหารที่เหมาะสม (เช่น การงดอาหารและน้ำก่อนผ่าตัดที่สั้นลง, การให้เครื่องดื่มคาร์โบไฮเดรตก่อนผ่าตัด) เพื่อเร่งการฟื้นตัว ลดภาวะแทรกซ้อน และลดระยะเวลาการนอนโรงพยาบาล

ที่ KIN  เราเชื่อว่าการฟื้นตัวที่สมบูรณ์แบบต้องอาศัยการดูแลแบบองค์รวม ไม่ใช่แค่การทำกายภาพบำบัดเท่านั้น แต่ยังรวมถึง โภชนาการที่ดี ทีมสหวิชาชีพของเราทำงานร่วมกันเพื่อให้คุณได้รับการดูแลที่ดีที่สุด